Indianen

Inmiddels alweer bijna een week thuis wil ik toch graag deze mooie reis naar Suriname afmaken. In de laatste week ben ik 5 dagen naar Palumeu gegaan met de organisatie Mets in Paramaribo. Het was heerlijk, rustig en ontspannen allemaal, eigenlijk een voortdurende vorm van meditatie. Zeker als je uit het mooie Paramaribo komt met veel prachtige historische gebouwen, maar waar ook erg veel auto's rijden, herrie makend met hun disco-installaties.

Iets meer dan een uur vliegen in een klein vliegtuig vanaf Zorg en Hoop kom je aan in het oerwoud rond het indianen dorp Palumeu. Niet ver van de Braziliaanse grens. In het dorp wonen 350 indianen in 25 - 30 groot-families. Zij behoren allen tot de Trio-, Wayana- of Akurio-indianen, of een mix daarvan. Iedere familie heeft zijn eigen kostgrond van ongeveer 1 ha groot aan de overkant van de Tapahony rivier. Een kostgrond, waar zij hun cassave, bananen, paprika's e.d. verbouwen verkrijgen ze eenvoudig door een stuk oerwoud om te hakken en te verbranden. Elke 2 jaar moeten dit ze echter weer opnieuw doen, omdat dan de grond uitgeput is. Kan dat niet wat duurzamer? Vervolgens groeien er de bomen en struiken weer op en herstelt de jungle zich vanzelf. De visvangst is een andere manier om aan voedsel te komen. Met name wordt er de anjumara gevangen, een heerlijke zoetwatervis, die wij ook zelf gevangen en gegeten hebben.
Verder wordt er met pijl en boog gejaagd op dieren in het oerwoud, o.a. vogels, (brul)apen, herten, bosvarkens, slangen en jaguars.
Wij mochten ook een keer oefenen met pijl en boog, zo gemakkelijk is dat nog niet.

Hoewel er door Mets een polikliniek is gebouwd in Palumeu willen de indianen heel graag hun eigen medicijnen blijven gebruiken uit het bos. Er is de apulukun, een boom met een rode bast. Dit is de betadineboom om wonden te ontsmettten, wordt ook kinineboom genoemd. De wataki, helpt tegen malaria. Tegen misselijkheid de tulili, zorgt dat je overgeeft.
Heb je oorpijn, laat vocht van de ëkpapana in je oor lopen en je bent er zo van af. Ook om wonden schoon te maken: de maripa en voor een goede bevalling neem de bast van de copaya, kook deze met water en pinapalm en smeer het op je buik. De pakila ahpisan drinken bij problemen bij de bevalling en tegen eczeem sap drinken van de osiepit.
Vooral tegen hoge koorts bij kinderen helpt de konomijaimë. Verf om zichzelf te beschilderen halen ze ook uit een bepaalde boom. David, onze gids, die eigenlijk Ataleu of Kumalepoty heet, beschildert mijn nagel ermee (zie foto). Onderweg door het oerwoud kwamen we ook nog de sikepani tegen, bakra's noemen dit de telefoonboom. Als je er hard op slaat klinkt ie als een gong die heel ver te horen is. Het is een van de weinige hardhouten bomen waar peddels van gemaakt kunnen worden. Ze blijven drijven in het water.

De opa van David was sjamaan; het sjamanisme is van oudsher de godsdienst van de indianen. Echter vanaf 1930 lopen er zendelingen rond van de christelijke Baptisten kerk. Er staat dan ook een kerk in het dorp van deze geloofsgemeenschap.

De vrouwen hebben de verantwoordelijkheid voor de kinderen en voor het bereiden van het eten, met name de cassave (cassavebrood) vraagt veel werk. (zie foto's). Mannen hebben de taak om te jagen, te vissen, te vlechten en kostgronden voor te bereiden. Omhakken en verbranden van bomen. De vrouwen gaan er vervolgens planten en oogsten.

Verder waren het heerlijke dagen waar we (6 mensen uit Nederland) konden genieten van de verschillende tochten die we gemaakt hebben. Elke dag met een boot de rivier op om vogels en apen te zien. Ook een keer s'morgens om 6 uur, buitenboordmotor uit en in alle stilte stroomafwaarts luisteren naar de dierengeluiden. David kon ze meteen benoemen: ara, bospolitie, toekan, boskoe, kolibrie, groenhartvogel, zeearend, visarend, aasgier, zwaluw, blauwkoppapagaai, blauwkopreiger, zijdeaap, brulaap en nog veel meer. We hebben de Poti Hill beklommen, na een anderhalfuur durende wandeling door de jungle, onderweg alles horend over bomen, planten en dierensporen. Mooi uitzicht, we keken helemaal over het oerwoud heen en zagen verschillende andere heuvels in de verte liggen.

In een stroomversnelling in de boven-Tapahonyrivier hebben we een keer gevist op anjumara. Eerst heel veel sardientjes met een net vangen en daarna deze aan de haak vissen op anjumara. We hebben er vier gevangen. Een heerlijke watermassage hadden we daarna wel verdiend.

Op de laatste dag kregen we een rondleiding door het dorp, lagere school bezocht. Veel (oude) boeken zoals wij die kennen, maar ook een paar nieuwe waar de handleiding ontbrak. Kon de schooljuf er niet verder mee helpen. Er zitten 80 kinderen op deze basisschool, voor de leerkrachten, die uit Paramaribo komen, zijn er aparte huizen gebouwd. Het hoofd van de school, dhr Otmar Chan A Hung vroeg of wij konden zorgen voor stagiaires van een Pabo in Nederland. Een paar jaar geleden kwamen er nog regelmatig stagiaires naar zijn school. Met stagiaires komt de vernieuwing en ondersteuning. Vaak nemen ze ook boeken en ander lesmateriaal mee. Zal het contact leggen met een hogeschool in Amsterdam.

De toeristen, zoals wij, die hier op bezoek komen, zorgen voor een inkomstenbron voor de indianen uit het dorp Palumeu. Velen hebben hierdoor werk gekregen als kok, schoonmaker, bar- en keukenpersoneel. Een aantal, waaronder David, Roy en Seymor, hebben een opleiding gevolgd om ons rond te leiden. En dat deden ze heel goed. En dan te bedenken dat Nederlands niet hun taal is, zij spreken Wayana, Trio of een andere indianentaal. Nederlands hebben ze echt moeten leren.

Verder is er door Mets veel gedaan om het welzijn hier te verbeteren: de school en de polikliniek zijn er gebouwd. De indianen kunnen gratis naar Paramaribo vliegen en de goederen die er nodig zijn komen nu gemakkelijk per vliegtuig binnen. Er staan zonnecollectoren voor de stroomvoorziening, jammer genoeg niet in het dorp zelf, maar daarvoor komt binnenkort een generator, heb ik mij laten vertellen. Waarom niet de stroomvoorziening door zonnecollectoren doorgetrokken naar het dorp? Voor vervolgonderwijs zijn de jongeren aangewezen om naar Paramaribo te gaan. Ze verblijven dan in een internaat of bij familie. Velen komen daarna weer terug naar Palumeu.

Op dit moment maken zij zich veel zorgen om de plannen van de regering om een groot stuwmeer voor electriciteitsopwekking aan te leggen precies in dit gebied. Er zou dan een dam aangelegd worden in de Tapahonyrivier tussen Palumeu en Apetina. Palumeu, Poti Hill en zelfs Kasikasima zouden verdwijnen. Deze beide bergen zouden dan slechts als toppen boven het water uitsteken. Het gaat er dan net zo uit zien als het grote stuwmeer bij Brokopondo.
De Granman was nu in Paramaribo om te onderhandelen met de regering om deze plannen van tafel te krijgen of eventueel een behoorlijke vergoeding en verplaatsing naar een andere geschikte locatie te verkrijgen mochten ze toch doorgaan.

Het was alles bij elkaar een zeer geslaagde ontmoeting, ik hoop met de indianen van Palumeu dat ze hun eigen cultuur kunnen behouden en dat ze kunnen blijven waar ze nu zijn. David, Roy en Seymor en alle anderen Napopa!

De zaterdag hiervoor was ik mee met een dagtocht naar de Warappakreek in Commewijne. Met bus en boot naar plantage Reynsdorp. Het is de voormalige plantage van de voorouders van Marsha, die nu samen met Bas en hun zoon er woont. Zij hebben huisjes gebouwd, een restaurant om toeristen te ontvangen en een museum. Maar vooral hebben zij de Warappakreek in 2007 uitgebaggerd, zodat je nu helemaal vanaf de Commewijnerivier naar de Atlantische Oceaan kunt varen. Onderweg zie je dan allerlei dieren, apen, kreeften en vooral veel vogels, rode en bruine ibissen.
In Bakkie, het dorp in plantage Reynsdorp is een basisschool met in totaal 14 kinderen. De restanten van een voormalige suikerfabriek hebben we gezien en veel muggen die niet van ons vielen af te slaan.
Ook een bezoek gebracht aan plantage Alliance, een gemeenschap van 150 mensen die gezamelijk 80 ha citrusbomen onderhouden. Een rustige en mooie omgeving, waar geen auto's kunnen komen. Errol, onze gids heeft veel interessante verhalen verteld over de geschiedenis en het huidige leven op deze beide plantages.

Tijdens mijn bezoek nu aan Suriname heb ik velen ontmoet, die ik eerder al heb leren kennen tijdens mijn reizen als vertegenwoordiger van mijn school, het ROC van Amsterdam. Ik ben uitgenodigd om bij een overleg te zijn met de 6 IMEAO directeuren waar zij spraken over de herstructurering van hun MBO onderwijs. Heb daar verteld hoe de ontwikkelingen in Nederland nu zijn en wat goed is om eventueel over te nemen en wat niet, gezien onze ervaringen nu. Zo leren we veel van elkaar, iets wat ik vanaf 2002 al als zodanig heb ervaren.

In Paramaribo de laatste avond uitgegaan naar La Cuisine, Rumors en Cozy. Mooie afsluiting van een heerlijke tijd in Suriname.

Gran Tangi, Napopa en Mo Syi

Tan Bun